Ik ben opgegroeid in een gastvrij gezin op het Limburgse platteland. Als er iemand thuis is, staat de achterdeur open en iedereen loopt achterom naar binnen. Als ze daar niet onmiddellijk iemand aantreffen roepen ze naar boven: “joehoeeee, volleeeek!”. Motto van mijn moeder – en overigens ook van háár moeder – is dat het je gasten aan niets mag ontbreken. Dus ook onverwacht bezoek krijgt koffie aangeboden en met verjaardagen krijgt iedereen die dat wil twee of zelfs drie stukken gebak. Zelfs nu ik zelf al van middelbare leeftijd ben, vraagt mijn moeder als ik daar vertrek nog met regelmaat: “Wil je niet iets mee? Dan hoef je morgen niet te koken!”.
De zorger en de pleaser
Veel mensen die met bewustzijnswerk en zelfontwikkeling bezig zijn (geweest) zullen al gauw roepen: “Jaaa hoor, daar heb je de zorger en de pleaser!” Ook ik heb via deze familielijn de zorger met de paplepel ingegoten gekregen en ook de pleaser is mij niet vreemd. Menig zeven-gangen-kerstdiner heb ik gekokkereld, met bijpassende wijnen geserveerd. En hoe moeilijk kan ik het nog steeds vinden om mijn eigen behoeften voorrang te geven boven de behoeften van een ander. Zo’n keuze kan nog altijd met een behoorlijk proces gepaard gaan. Dit soort patronen – aangevuld met andere patronen – hebben absoluut bijgedragen aan mijn lichte burn-out jaren geleden.
Toen ik me er eenmaal bewust van was, kreeg ik er een stevig oordeel op. Als ik weer in de zorger of de pleaser was gestapt, kwam naderhand geheid de zelfafwijzing: “Oh, nu doe je het wéér, leer je het nou nooit!?”. Ook bij anderen herkende ik deze persona natuurlijk heel goed en ook bij hen irriteerde het me, had ik er oordeel op. En laten we eerlijk zijn: als het woord pleaser ergens valt, dan is dat zelden in een positieve context, dus hij heeft nogal een negatief imago, niet alleen bij mij.
Twee kanten van de medaille
Maar elke kwaliteit heeft een valkuil en zo heeft dus ook elke valkuil een kwaliteit in zich. Toen ik voor het eerst een workshop gaf met Volker, zei ik tegen hem dat ik iets lekkers zou maken voor de groep. Ik grapte dat ik van huis uit had meegekregen dat het je gasten aan niets mag ontbreken. Wat meer serieus zei ik ook dat ik het fijn vind om royaal en vrijgevig te zijn als facilitators. “Wat fijn om jouw energie te voelen…royaal, vrijgevig, deelnemers zien als gasten”, was het antwoord van Volker. En hoewel mijn strengheid voor dit deel in mij al een stuk milder was geworden, smolt dat door zijn verwoording nog verder. Ja, dat is ook een fijne bedding om te creëren: een gevoel van welkom, wat ik zelf ook zo belangrijk vind.
Identificatie
In zichzelf is er helemaal niets mis met zorgen voor een ander, of het een ander naar de zin maken. Het heeft hele mooie kwaliteiten in zich. Waar het om gaat, is vanuit welke motivatie je het doet, hoezeer je jezelf identificeert met het resultaat van je handelen, hoezeer er een impliciet appèl van wederkerigheid van uit gaat en hoezeer je er eigen behoeften voor opzij zet.
We spreken van een masker als je handelt vanuit een overlevingspatroon. Als het een (bijna) onbedwingbare behoefte is om het op die manier te doen en er eigenlijk geen andere optie voor je is. Als je het (onbewust) doet om er ook iets voor terug te krijgen, zoals liefde of goedkeuring, of als je het (onbewust) doet uit angst, bijvoorbeeld voor afwijzing. Als je er belangrijke eigen behoeften voor aan de kant zet en daarmee dus jezelf tekort doet. En als je je eigenwaarde ophangt aan het resultaat van je handelen en wat anderen daarvan vinden.
Het problematische zit dus niet zozeer in het handelen zelf, maar in de patronen, overtuigingen en verwachtingen die achter dat besluit tot handelen schuil gaan. Want wat nou als je niet de gehoopte liefde of zorgzaamheid terug krijgt? Wat nou als je je eigen behoeften zó opzij hebt gezet dat je er zelf aan onderdoor gaat? Wat nou als jij je eigenwaarde hebt verbonden aan het resultaat en de waardering van de ander en die ander niet tevreden is? Ooit was het behagen van de ander nodig om te overleven, in het hier en nu als volwassene heb je je geluk en welzijn afhankelijk gemaakt van de ander.
Vrije keuze
Het de ander naar de zin maken kan ook volstrekt authentiek zijn. Als je er heel bewust voor kiest. Als andere mogelijkheden óók volledig open liggen voor je. Als je dus vrij kan zijn van schuldgevoel als je het niet doet. Als je vrij bent van de behoefte om aardig gevonden te worden door de ander en vrij van angst voor afwijzing. Als je vrij bent van verwachtingen van wederkerigheid, of dat nou materieel is of immaterieel. Als je in contact kan blijven met je eigen behoeften en daar ook in kan blijven voorzien. Als je je eigenwaarde niet laat afhangen van of je wel of niet besluit het de ander naar de zin te maken. Met andere woorden: als je je volledig vrij voelt in je keuze om iets wel of niet te doen, dan komt die keuze vanuit een ruimte van authenticiteit.
En wie kan beter herkennen vanuit welke ruimte je handelt dan jijzelf? Dus laat een ander maar oordelen en kijk vooral met milde ogen naar jezelf, óók als je constateert dat je je masker weer op had.
Mijn naam is Sandy en mijn missie is om anderen te helpen her-inneren wie zij ten diepste zijn en dat zij al heel zijn.
Nieuwsgierig wat ik voor je kan betekenen? Neem gerust een kijkje bij mijn diensten: individuele coaching, groepscoaching voor werknemers en tantric dance avonden en workshops.